Hoạt động của GV và HS

Dự kiến sản phẩm

- GV: Cho HS HĐ cá nhân tự đọc thầm phần giới thiệu bài học

- HS: HĐ cá nhân, đọc phần giới thiệu bài học

? Qua phần giới thiệu bài học em vừa đoc, hãy khái quát lại các ý chính trong mục đó?

- HS: Trả lời, nhận xét

- GV: Đánh giá, chốt

- GV yêu cầu HS thảo luận theo nhóm với các câu hỏi sau để nhận biết từng yếu tố:

+ Vì sao con người cần phải học?

+ Tập thể dục có lợi cho sức khỏe.

+ Để thuyết phục được mọi người nghe theo ý kiến trên thì em cần làm như thế nào?

- HS: trả lời, nhận xét

- GV: Khi chúng ta thuyết phục người đọc, người nghe về một vấn đề nào đó thì chúng ta phải sử dụng kiểu văn bản nghị luận.

? Vậy văn bản nghị luận là gì?

? Theo em, những yếu tố cơ bản nào cần phải có trong văn bản nghị luận?

- HS: Trả lời, nhận xét

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức, ghi lên bảng.

GV bổ sung:

Khái niệm văn bản nghị luận: Văn bản nghị luận là loại văn bản có nội dung bàn bạc, đánh giá về một hiện tượng, vấn đề trong đời sống và trong khoa học, giáo dục, nghệ thuật,... Người tạo lập văn bản nghị luận bao giờ cũng hướng tới mục đích: thuyết phục người đọc, người nghe đồng tình với quan điểm, ý kiến của mình.

Lí lẽ trong văn bản nghị luận:Lí lẽ là những lời giải thích, phân tích, biện luận thể hiện suy nghĩ của người viết/ nói về vấn đề. Những lời ấy phải được trình bày rõ ràng, mạch lạc, chặt chẽ nhằm bảo vệ hay bác bỏ một ý kiến nào đó. Khi đưa ra lí lẽ, người viết/ nói thường giải đáp các câu hỏi mà vấn đề gợi ra. Lí lẽ phải có tính khách quan, phổ biến, thuyết phục người đọc/ nghe bằng lẽ phải, chân lí. Không chấp nhận những lí lẽ chủ quan, áp đặt.

Bằng chứng trong văn bản nghị luận: Bên cạnh lí lẽ, văn bản nghị luận còn phải có các bằng chứng. Bằng chứng là những sự thật (nhân vật, sự kiện) hay tư liệu đảm bảo tính xác thực, có giá trị. Bằng chứng phải phù hợp với từng loại văn nghị luận. Nếu là nghị luận xã hội, phải dùng bằng chứng lấy từ thực tế đời sống, từ kết quả nghiên cứu khoa học. Nếu là nghị luận văn học thì bằng chứng chủ yếu lấy từ văn học. Bằng chứng kết hợp với lí lẽ làm cho lập luận có sức thuyết phục.

A. Giới thiệu bài học và Tri thức ngữ văn

1. Giới thiệu bài học

Phần giới thiệu bài học gồm hai ý:

+ Thứ nhất, các văn bản được chọn đều gắn với chủ đề bài học, nhằm khẳng định: trong cuộc sống, dù mọi cá thể có những nét riêng biệt về mặt này mặt kia, thì chung quy, giữa mọi người vẫn có những điểm tương đồng, gần gũi.

+ Thứ hai, bài học nhằm bước đầu hình thành cho HS ý niệm về loại văn bản nghị luận. Đó là loại văn bản tập trung bàn bạc về một vấn đề nào đó. Điều này sẽ được làm rõ qua hoạt động đọc.

2. Tri thức ngữ văn

a. Văn bản nghị luận

- Văn bản nghị luận là văn bản chủ yếu dùng để thuyết phục người đọc (người nghe) về một vấn đề.

b. Các yếu tố cơ bản trong văn nghị luận

- Lí lẽ là những lời diễn giải có lí mà người viết (người nói) đưa ra để khẳng định ý kiến của mình.

- Bằng chứng là những ví dụ được lấy từ thực tế đời sống hoặc từ các nguồn khác để chứng minh cho lí lẽ.

? Em hãy cho biết tên tác giả và xuất xứ của tác phẩm?

- GV hướng dẫn cách đọc:đọc to, rõ ràng, chậm rãi, thể hiện đuọc những lí lẽ tác giả đưa ra.

+ Lưu ý trong khi đọc VB, chủ yếu sử dụng các chiến lược theo dõi và suy luận trong khung màu vàng ở bên phải vản bản.

- HS: Đọc, nhận xét

- GV: Đánh giá, nhận xét

- GV: Cho HS tự đọc chú thích ở chân trang.

- HS: HĐ cá nhân đọc chú thích

- GV yêu cầu HS dựa vào văn bản vừa đọc, trả lời câu hỏi:

+ Cho biết tác phẩm được viết theo kiểu văn bản nào? Xác định phương thức biểu đạt?

+ Văn bản được kể bằng lời của nhân vật nào? Kể theo ngôi thứ mấy?

+ Nêu bố cục của văn bản?

- HS thảo luận, báo cáo.

- GV gọi hs nhận xét, bổ sung câu trả lời của bạn.

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức

- GV: Yêu cầu HS theo dõi phần 1 của văn bản, thảo luận cặp đôi, thực hiện các câu hỏi phiếu bài tập số 1:

+ Khi không hài lòng điều gì đó với đứa con người mẹ thường thốt lên điều gì? Qua đó, người mẹ mong muốn ở con điều gì ?

 + Mỗi khi nghe mẹ nói như vậy người con có tâm trạng như thế nào?

+ Em đã bao giờ nghe những câu nói tương tự của cha mẹ và có tâm trạng giống như người con trong văn bản chưa?

+ Nhận xét về cách dẫn dắt nêu vấn đề của tác giả?

+ Qua phần mở đầu của văn bản, em hiểu người mẹ có mong ước gì

- HS thảo luận, báo cáo

- GV gọi hs nhận xét, bổ sung câu trả lời của bạn.

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức => Ghi lên bảng.

GV bổ sung: Mọi bậc cha mẹ đều mong con cái mình khôn lớn, trưởng thành bằng bạn bè. Có lẽ vì vậy, cha mẹ thường lấy tấm gương sáng để con mình học hỏi, noi theo. Tuy nhiên sự áp đặt đó có thể khiến chúng ta cảm thấy không hài lòng vì chúng ta chưa hiểu chưa biết được mong ước của các bậc làm cha làm mẹ.

- GV Cho HS chú ý phần 2 của văn bản, thực hiện HĐ nhóm, thực hiện phiếu bài tập số 2:

+ Khi đã lớn, đủ nhận thức, tác giả có đồng tình với quan điểm của người mẹ không? Câu văn nào nói lên điều đó?

+ Theo em, người mẹ có lí ở chỗ nào? Lí lẽ đó có điểm nào đúng?

+ Nhận xét nghệ thuật lập luận của tác giả? Cho biết tác dụng của chúng?

- HS: Thảo luận, báo cáo.

- GV gọi HS nhận xét, bổ sung câu trả lời của bạn.

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức => Ghi lên bảng.

GV bổ sung:

Dù giữa chúng ta có nhiều điều khác biệt nhưng vẫn có những điểm chung. Đó là những quy tắc, chuẩn mực mà cả xã hội hướng đến, là những giá trị sống mà nhân loại đều phấn đấu: được tin yêu, tôn trọng, sự thông minh, giỏi giang, thành đạt. Vì vậy, cha mẹ đều luôn mong con cái sẽ cố gắng, nỗ lực vượt lên chính mình, noi theo những tấm gương sáng. Nhưng nếu ai cũng giống ai, có lẽ đó chỉ là một xã hội của những bản sao được lặp lại. Phần tiếp theo của văn bản này, tác giả đã đưa ra quan điểm gì? Chúng ta cùng tiếp tục tìm hiểu.

- GV Yêu cầu HS theo dõi đoạn 2 của phần 2 và thảo luận cặp đôi phiếu bài tập số 3:

+ Ở đoạn văn tiếp theo, tác giả đã nêu ra quan điểm nào? Câu văn nào thể hiện điều đó?

+ Tác giả đã đưa ra những dẫn chứng nào để chứng minh sự khác biệt?

+ Em có nhận xét gì về cách sử dụng dẫn chứng trong bài văn nghị luận?

+ Sự khác biệt của mỗi cá nhân có giá trị như thế nào trong cuộc sống?

- HS thảo luận và báo cáo.

- GV gọi HS nhận xét, bổ sung câu trả lời của bạn.

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức

GV bổ sung: Như vậy, mỗi cá nhân là một màu sắc riêng biệt, mỗi người có những điểm mạnh và điểm yếu khác nhau. Mọi người sẽ bù trừ cho nhau những ưu khuyết đó. Chính sự đa dạng ấy tạo nên một xã hội đa dạng, phong phú, làm nên những điều kì diệu cho thế giới này.

- GV yêu cầu Hs theo dõi phần cuối của văn bản và thảo luận nhóm phiếu bài tập số 4:

+ “Biết hòa đồng gần gũi mọi người, nhưng cũng phải biết giữ lại cái riêng và tôn trọng sự khác biệt” – em có đồng ý với ý kiến này không? Vì sao?

+ Dựa vào đoạn cuối của văn bản “Xem người ta kìa!” Hãy cho biết tác giả đã gửi tới người đọc thông điệp gì?

- HS thảo luận và báo cáo.

- GV gọi HS nhận xét, bổ sung câu trả lời của bạn.

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức

- GV: Cho HS HĐ cá nhân khái quát lại văn bản:

+ Nêu những đặc sắc nghệ thuật của văn bản?

+ Qua văn bản em rút ra được bài học gì?

- HS khái quát.

- GV gọi HS nhận xét, bổ sung câu trả lời của bạn.

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức

B. Đọc hiểu văn bản: Xem người ta kìa

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả, tác phẩm

- Tác giả: Lạc Thanh

- Xuất xứ của tác phẩm: Trích tạp chí Sông Lam, số 8/2020

2. Đọc

3. Cấu trúc văn bản

a. Kiểu văn bản: Nghị luận

b. . PTBĐ: Nghị luận kết hợp với tự sự, biểu cảm

c. Ngôi kể

- Ngôi kể: ngôi thứ nhất, người kể chuyện xưng “tôi”.

d. Bố cục:3 phần

Phần 1:

- Đoạn 1: Từ đầu => ước mong điều đó (nêu vấn đề): Cha mẹ luôn muốn con mình hoàn hảo giống người khác.

Phần 2:

- Đoạn 2: Tiếp => mười phân vẹn mười: Những lí do người mẹ muốn con mình giống người khác

- Đoạn 3: Tiếp => trong mỗi con người: Sự khác biệt trong mỗi cá nhân là phần đáng quý trong mỗi người.

Phần 3:

- Đoạn 4: Phần còn lại (kết luận vấn đề): Hoà đồng, gần gũi mọi người nhưng cũng cần tôn trọng, giữ lại sự khác biệt cho mình.

II. Tìm hiểu văn bản

1. Mong ước của mẹ 

- Câu nói của người mẹ: “Xem người ta kìa!”

- Mục đích: Để con bằng người, không làm xấu mặt gia đình, không ai phàn nàn, kêu ca.

=> Là điều ước mong rất giản dị, đời thường của mỗi một người mẹ.

- Tâm trạng đứa con: không thấy thoảii mái một chút nào

- NT: Dùng lời kể để giới thiệu vấn đề -> tăng tính hấp dẫn, gây tò mò; dùng nhiều lí lẽ và bằng chứng => thuyết phục cao.

=> Mong ước: Mẹ luôn muốn con mình hoàn hảo giống người khác.

2. Suy ngẫm của người con

* Những lí do người mẹ muốn con mình giống người khác.

- Tác giả cho rằng điều mẹ mình mong muốn là có lí, thể hiện qua câu: Mẹ tôi không phải không có lí khi đòi hỏi tôi phải lấy người khác làm chuẩn mực để noi theo.

- Mặc dù mỗi người là một cá thể riêng biệt nhưng vẫn có điểm giống nhau.

- Việc noi theo những ưu điểm, chuẩn mực của người khác để tiến bộ là điều nên làm.

- Nghệ thuật : Sử dụng điệp ngữ tạo nhịp điệu dồn dập cho đoạn văn

=> Tác dụng: Nhấn mạnh chân lí: Không ai không muốn những điều tốt đẹp trong cuộc đời mình

* Sự khác biệt trong mỗi cá nhân

- Câu văn nêu quan điểm của tác giả: Chính chỗ “không giống ai” nhiều khi lại là một phần rất đáng quý trong mỗi con người

- Dẫn chứng: Các bạn trong lớp mỗi người một vẻ, sinh động biết bao.

+ Ngoại hình: cao - thấp, gầy - béo, trắng - đen

+ Giọng nói: …

+ Sở thích: …

+ Tính cách, thói quen: …

- Nghệ thuật: Dẫn chứng cụ thể, xác thực, tiêu biểu, phù hợp.

- Giá trị sự khác biệt: Là cơ sở hình

thành nhân cách, lối sống, phát triển toàn diện của con người, là động lực giúp con không ngừng hoàn thiện bản thân và nỗ lực vươn tới sự tốt đẹp để bước vào tương lai.

=> Sự khác biệt là một phần đáng quý trong mỗi con người.

3. Ý nghĩa văn bản

- Đồng ý.

- Hòa đồng gần gũi với mọi người thể hiện cách sống chan hòa, vui vẻ, có thiện chí, xây dựng mối quan hệ với bạn bè thể hiện sự tự tin trong giao tiếp, ứng xử của mỗi người.

- Con người không ngừng tự hoàn thiện bản thân để vươn tới sự toàn vẹn.

- Biết hòa đồng gần gũi mọi người, và cũng phải biết giữ lại cái riêng và tôn trọng sự khác biệt có nghĩa là trong quá trình học tập và tiếp thu tự hoàn thiện bản thân đã có sự chọn lọc biết giữ được cái riêng cái tôi được mọi người thừa nhận và học hỏi những điều mới phù hợp với chuẩn mực đạo đức xã hội đó chính là nét đẹp riêng và làm nên giá trị bản thân cho mỗi con người. Sự độc đáo của mỗi cá nhân làm cho tập thể trở nên phong phú. Cũng chính nhờ việc giữ những cái riêng sẽ càng làm cho con người hòa đồng, gần gũi với nhau hơn.

- Thông điệp: Hoà đồng, gần gũi mọi người nhưng cũng cần tôn trọng, giữ lại sự khác biệt cho mình.

=> Đề cao tầm quan trọng của cá thể, giá trị riêng biệt, độc đáo ở mỗi người.

III. Tổng kết

* Nghệ thuật

- Lí lẽ, dẫn chứng phù hợp, cụ thể, có tính thuyết phục.

* Nội dung

- Văn bản đề cập đến đến vấn đề tôn trọng sự khác biệt ở mỗi người nhưng cần hoà đồng, gần gũi với mọi người.